صفحه محصول - مبانی نظری و پیشینه تحقیق پرخاشگری کودکان

مبانی نظری و پیشینه تحقیق پرخاشگری کودکان (docx) 34 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 34 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

-116205-48069500دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقیقات دانشكده ي علوم انسانی ، گروه روانشناسی پايان نامه براي دريافت درجه ي كارشناسي ارشد در رشته روانشناسی«M.A.» گرایش: بالینی عنوان : نقش پیش‏ بینی کننده سلامت اجتماعی مبتنی ‏بر آموزه های اسلامی باپرخاشگری نوجوانان دوره اول متوسطه شهرستان شاهرود. استاد راهنما : دکتر محسن جدیدی نگارش : ابوالفضل خداوردی تابستان 93 سپاسگزاری با سپاس از الطاف الهي كه در انجام اين تحقيق راهگشاي من بوده است، برخود لازم مي دانم از همكاري و مساعدت اساتيد عزيزم تشكر و قدرداني نمايم. از استاد بزرگوارم جناب آقاي دكتر محسن جدیدی كه در كليه مراحل اين تحقيق همواره من را از راهنمايي هاي بيدريغ خود بهره مند ساختند، كمال تشكر را دارم. و از اساتید عزيزم، سرکار خانم دكتر الهه محمد اسماعیل بعنوان داور داخلی وآقای دکتر سعید سرابیان بعنوان داور خارجی كه زحمت ارزيابي و داوري اين كار را به عهده داشتند بي نهايت سپاسگذارم. تقدیم به: مادرم، همسرم و فرزندانم: "فايزه،عاطفه،محمدایلیا" مهر1393 « بسيار کمتر از آنچه می دانيم می انديشيم بسيار کمتر از آنچه دوست داريم می دانيم بسيار کمتر از آنچه بايد دوست داشته باشيم ، دوست می داريم و در حد دقيق بسيار کمتر از آنيم که هستيم » آر . دی . لينگ 1-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها تعریف مفهومی : 1. سلامت اجتماعي به معناي کيفيت روابط فرد با افراد ديگر، نزديکان و گروه هاي اجتماعي است و شامل پاسخ هاي دروني (احساس، تفکر و رفتار) که نشانگر رضايت يا عدم رضايت فرد از زندگي و محيط اجتماعي امن است(لارسن،1996). تعريف سازمان بهداشت جهاني راه را براي تعريف سلامت اجتماعي گشود و سبب شد تا بتوان آن را طبقه بندي كرده و از زاويه ديد جديد تری به تحقيق در باره آن پرداخت كه در اين زاويه ديد جديد، جنبه هاي اجتماعي سلامت مورد توجه قرار گرفتند. سلامت اجتماعي از دو ديدگاه لذت جويانه وكاركردي مورد توجه قرارگرفته است(ريف وسینگر،2004). ديدگاه لذت جويانه، سلامت اجتماعي رابارضايت اززندگي و تعادل جنبه هاي مثبت و منفي بررسي مي كند. از سوي ديگر ديدگاه كاركرد گرايانه، سلامت اجتماعي را با توجه به اهميت فردي، هستي معنادار و ميزان پتانسيل افراد براي ايفاي وظائف خود مي نگرد(واترمن،1993 ) ولذاتاكيدآن برسلامت اجتماعي در يك بازه زماني طولاني مدت تر است. 2.نوجوان: نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی است. تقریبا از یازده سالگی آغاز می شود و تا هجده سالگی ادامه می یابد. دوره ای است آکنده از تعارض و نوسان بین وابستگی و استقلال. نوجوانی دوره ای است شبیه به رویا که در آن هر حادثه و اتفاقی ممکن است رخ دهد. در این دوره اضطراب ها، دلهره ها، کابوس ها، ترس ها، درهم شکستن ارزشها و در هم آمیختن تفکرات یا خیال پردازی ها امری عادی تلقی می شود. رابطه نوجوان با خودش، با خانواده اش، با دوستانش و به طور کلی با همه به هم می خورد. کم حوصلگی، حساسیت،استقلال طلبی، حادثه جویی و مواردی از این قبیل نوجوان را ناآرام جلوه می دهد. اما این جلوه های گوناگونی نوجوانی هیچ کدام بیهوده و بیمارگونه نیستند و هر کدام برای خود فلسفه ای دارند، مثلا: اگر نوجوان ستیزه جوست در ستیزه جویی هایش میل به مهم جلوه کردن دارد، دوست دارد مورد توجه قرار بگیرد، در گروه خود موقعیت خاصی داشته باشد و همه او را به عنوان یک فرد با ارزش بشناسند. مدپرستی و قهرمان دوستی اش حاکی از نیاز یک نوجوان به مدل و راهنما و الگوست. نوجوان اگر خرده گیر و عیب جوست برای این است که حس داوری و تشخیص او رو به توسعه است، می خواهد معنا و مفهوم درست زندگی را دریابد، می خواهد حقایق دینی و مذهبی را بهتر بشناسد. او می خواهد بهترین نوع سیاست ها را دریابد و راجع به جامعه خود اظهارنظر کند. نوجوان اگر بی انضباط و گریزان از اطاعت و مقررات است می تواند به این دلیل باشد که میل به استقلال و کسب شخصیت دارد. اگر نوجوان لجباز و سرکش است می تواند به این دلیل باشد که شوق به آزادی و خودمختاری دارد،دوست دارد بزرگسالان در کارهایش دخالت نکنند، دوست دارد اتاق مخصوص به خود داشته باشد و با سلیقه خودش آن را تزئین کند. نوجوان در رویاسازی ها و خیال پردازی هایش در جستجوی آینده ای نامعلوم و کشف استعدادها و آرمان های خویش است، اگر جلوه های نوجوانی به درستی فهمیده و شناخته شوند زندگی با نوجوانان کار دشواری نخواهد بود واگر میل های طبیعی نوجوان به اندازه صحیح ارضا شوند و در مسیر خود به حرکت درآیند نوجوان می تواند به آسانی خود را با جامعه تطبیق دهد (موسوی،1391). 3.پرخاشگری: پرخاشگری به منزله وارد آوردن آسیب آشکار یا رفتارهای تنبیهی مستقیم به سایر افراد یا اشیاء تعریف می شود. کنترل خشم به پذیرش وانجام رفتار و کردار مناسب و موافق محیط وتغییرات محیطی اشاره داردومفهوم متضاد آن پرخاشگری است . پرخاشگری ممکن است در بافت ها و موقعیت های مختلف بروز کند و متوجه درون یا بیرون فرد باشد . به همین دلیل معمولاً صفت سازگاری همراه با موصوف خود بکار می رود ودرادبیات مکتوب و محاوره ای از مفهوم سازگاری شغلی،زناشویی،تحصیلی،اجتماعی،هیجانی وجز آن استفاده می شود. خشم مهار نشده اغلب به پرخاشگری و ناسازگاری منجر می شود(وفايي ، 1388). معنای آن است که کودک وظایف خود را در هر مرحله از رشد به نحو مطلوب انجام دهد و مهارت دادوستد و فهماندن نیاز خود به دیگران را بیاموزد و خود رابه شکل منطقی درجامعه مطرح کند. تعریف عملیاتی : پرسش‏ نامه بعد فردي سلامت اجتماعي: نمره ای که دانش آموزان از این پرسنامه 158 سؤالی سلامت اجتماعی شمسایی،شریفی و جدیدی (1393) کسب خواهند کرد. پرخاشگری:نمره ای که نوجوان از پرسشنامه پرخاشگری آیزنگ و گلین ویلسون(1975) که هدف آن سنجش پرخاشگری دانش آموزان است، دریافت می کند. فصل دوم پیشینه پژوهش 2-1- مقدمه هيجان ها از بزر گ ترين نعمت هاي الهي است که درانسانها به وديعت نهاده شده و سلامت رواني و عقلاني آن هاتاحد زيادي به سلامت هيجاني شان وابسته است. جلوه هاي هيجاني، به عنوان وسيله اي براي برقراري ارتباط باديگران به کار مي رود و فرد مي تواند به وسيله آنهااطلاعاتي رادر مورد احساس ها، نيازها و اميال خود به ديگران منتقل نمايد . از سوي ديگر،افراد ياد مي گيرند كه چگونه پيام هاي هيجاني ديگران را بخوانند، بازشناسي کنند و طبق آنها رفتاري مناسب نشان دهند (مصباح، ۱۳۷۴). سلامت موضوعي مطرح در بسياري از فرهنگ ها است. در واقع هر جامعه به عنوان بخشي از فرهنگ خود از سلامت مفهوم خاصي در نظر دارد. سازمان بهداشت جهاني از تعريف چند بعدي سلامت حمايت کرده و سلامت را رفاه کامل جسمانی، روان‏شناختی و اجتماعي تلقی نموده و همواره در صدد بوده است این مفهوم را فراتر از نبود بيماري و ناتواني در نظر گیرد (سازمان بهداشت جهاني ، 1958). اگر چه مفهوم سازي و تعاريف عملياتي معتبر و مطلقي تاکنون وجود نداشته، اما این سازمان به الگوهاي تعريف تک بعدي خاتمه داده و رويکرد چند بعدي را برقرار نموده است. سازمان سلامت جهاني (1948) سلامت اجتماعي را به عنوان يکي از مؤلفه هاي کليدي سلامت معرفي نموده که به دليل فقدان ابزارهاي معتبر سنجش، به صورت يک مناظره سياسي و اجتماعي باقيمانده است. از سويي، تغيير در الگوهاي رفتاري و رتبه بندي بار بيماري ها موجب نگراني در مورد بيماري هاي با منشاء رفتاري و اجتماعي شده است (سازمان ملي جوانان، 1385). جامعه شناسان و روان شناسان از ابعاد گوناگون به اختلالات رفتاری پرداخته اند تا به شناسایی علل و عوامل، زمینه ها و پیامدهای آن دست یابند و در نتیجه راهکارها و شیوه های مقابله با این اختلالات را تدوین نمایند. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات رفتاری غالبا در بزرگسالی با ارتکاب رفتارهای ناهنجار، اعمال خلاف قوانین و تجاوز به حقوق دیگران و حاکمیت موجب اختلال در نظم اجتماعی می شوند و هزینه های زیادی را به جامعه تحمیل می نمایند. در سال هاي اخير، پژوهشگران ، سازه هاي خشم و خصومت را مشخص كرده اند. به نظر اسپيلبرگر (1999) خصومت، از تجربه هاي پي در پي احساس هاي خشمگينانه به وجود مي آيد. اين مفهوم دربردارنده ی مجموعه پيچيده اي از نگرش ها است که همانندرفتار پرخاشگرانه، شامل شرارت و کينه جويي است. در واقع،در خصوصيت شخصيتي است که فرد تما يل دارد اعمال ديگران را مضر و به طور منفي ارزيابي کند (اکهارت و ديفن باکر،۱۹۹۵) نکته ديگري که در بررس ي سازه خشم مشاهده مي شود، مفهوم " جابجایی خشم"است. انسان ميل دارد كه با حمله به موانعي که مانع ارضاي انگيزه ها و يا تحقق اهدافش است، به خاطر حالت انفعالي خشم ، واکنش نشان دهد ، اعم از اينکه آن موانع ،اشخاص، موانع مادي و يا محدوديت هايي اجتماعي باشد. گاهي اتفاق مي افتد که انسان خشم خود را به اشخاص د يگري منتقل مي کند که در واقع، آ نها مانع تحقق اهداف او و يا علت واقعي برانگيختن حالت انفعالي خشم در وي نبوده است . اين کار" جابجایی" نام دارد. در قرآن کر يم (اعراف، ۱۵۱ ) نيز نمونه اي از انتقال خشم در رفتار حضرت موسي(ع) آمده است، آنجا که از قومش به سبب گوساله پرستي آ نها خشمگين مي شود؛اما در ابتدا، خشمش را متوجه برادرش هارون مي کند گاهي اتفا ق مي افتد که انسان از دست کسي خشمگين مي شود؛ ولي در عين حال به سبب اينکه احتمال مي دهد كه اظهار خشم نسبت به آن شخص عواقب ناپسندي داشته باشد، خشمش را آشکار متوجه او نمي کند.درچنين موقعيت هايي، گاه انسان خشمش را متوجه افراد ديگر مي کند، يا وسايل مادي ديگري را مي شكند و يا خرد مي كند و يا حتي گاه خشم را متوجه خودش مي کند ورفتاري ظالمانه نسبت به خودانجام مي دهد. قرآن مجيد با بيان يک نمونة واقعي، مسئلة انتقال رفتار پرخاشگرانه را نسبت به خود توضيح مي دهد ؛ آنجا که (آل عمران، ۱۱۹ ) به توصيف منافقان مي پردازد، متذکر مي شود که آنها از شدت خشم نسبت به مؤمنان انگشتانشان را گاز مي گيرند (نجاتی،1367) احساس هايي شبيه خشم به ندرت احساس هاي واحدي است (اسميت، 2004) گوردون معتقد است که خشم و پرخاشگری يک احساس ثانويه است و در نتيجة احساس هاي ديگري، مانند ترس، رنجش، خجالت، اندوه و شرم به وجود مي آيد. برخورد با اين احساس ها، دشوارتر از کنار آمدن با خشم است؛ بنابراين، وقتي افرادبا موقعيت ها ي ترسناک رو به رو مي شوند، خشم قبل از ساير احساس ها پديدار مي شو د؛ اما جا ي آن احساس ها را نمي گيرد (سيمون و سيمون،1991). یکی از عواطف متداول کودکان و نوجوانان خشم است که در اثر برخورد آنها به مانعی که بر سر راه هدفشان قرار گیرد حاصل می شود و به پرخاشگری که یک واکنش عمومی به ناکامی امیال است منجر می گردد(گلچین، 1381). سالهاست که محققان به اهمیت پرخاشگری کودکان و نوجوانان در پیش بینی مشکلات سازگاری روانی – اجتماعی آینده آنها پی برده اند و به همین دلیل پژوهشهای زیادی نیز برای درک عوامل موثر بر شیوع رفتار پرخاشگرانه در کودکان و نوجوانان انجام شده است. البته با اینکه اطلاعات بسیاری در این خصوص جمع آوری شده است هنوز درک کاملی از مفهوم پرخاشگری وجود ندارد(واحدی و همکاران، 1387). پرخاشگری در کودکان و نوجوانان و درمان آن 2-3-1- پرخاشگری: محققان علوم رفتاری در کشورهای مختلف هرگز تعریف روشن و واحدی از مفهوم پرخاشگری ارائه نداده اند زیرا تعریف پرخاشگری تحت تاثیر فرهنگ،تجربه واعتقادات جوامع متفاوت است(ایزدی طامه وهمکاران،1389: 185).به هر حال رفتارهای پرخاشگرانه یکی از مشکلات اجتماعی مهم و اساسی درهرجامعه است که به دلیل اهمیت آن بخصوص دردوران کودکی ونوجوانی توجه ویژه ای می شود.درزیر به مهمترین تعاریف ارائه شده در خصوص پرخاشگری اشاره می شود: از دیدگاه ارونسون (1387) پرخاشگری رفتارآگاهانه ای است که هدفش اعمال دردورنج جسمانی یا روانی باشد. به عبارت بهتر عمل آگاهانه ای است که باهدف واردآوردن صدمه و رنج انجام می گیرد.این عمل ممکن است بدنی یا کلامی باشد.خواه در نیل به هدف موفق بشود یا نشود، در هر صورت پرخاشگری است. هیلگارد و اتکینسون (1385) پرخاشگری را رفتاری می دانند که قصد آن صدمه زدن (جسمانی و کلامی) به فرد دیگر یا نابود کردن دارایی آنهاست. مفهوم اساسی در این تعریف قصد است.اگر کسی پای شمارالگد می کند قصد وی نشان دهنده پرخاشگرانه بودن یا نبودن رفتار است.به طور کلی رفتار پرخاشگرانه واجد چهار شرط زیر است: الف) فردی که رفتارش توام با پرخاشگری است آن رفتار را عمداٌانجام می دهد. ب) آن رفتار در رروابط بین فردی که حاکی از تعارض یا ناکامی باشد رخ می دهد. پ) شخصی که دارای رفتار پرخاشگرانه است قصدش برتری یافتن بر فردی است که مقابل او رفتار پرخاشگرانه داشته است. ت) شخصی که چنین رفتاری از او سر می زند یا در جهت جدال تحریک شده یا حد اعلای شدت، آن مسیر را پیموده است(ایزدی طامه و همکاران، 1389: 187( . با توجه به جمیع تعاریف مربوط به پرخاشگری مهمترین مفاهیم مستتر در این تعاریف عبارتند از: - نیتمندی: رفتار پرخاشگرانه همراه با قصد و نیت صورت می گیرد. - جلوه رفتاری: عامل پرخاشگری به نوعی(کلامی یا جسمانی) قصد و نیت خود را آشکار می سازد. - قربانی : پرخاشگری همواره معطوف به شخصی یا چیزی می باشد. پرخاشگری به طورکلی به دونوع پرخاشگری خصمانه وپرخاشگری وسیله ای تقسیم می شود.پرخاشگری خصمانه عملی پرخاشگرانه است که ازاحساس خشم ناشی می شود وهدفش اعمال درد و آسیب است.اما در پرخاشگری وسیله ای قصد و نیت آسیب رساندن به شخص دیگر وجود دارد، لیکن آسیب رسانی به عنوان وسیله ای برای رسیدن به هدفی غیراز ایجاد درد و رنج صورت می گیرد (ارونسون ، 1387 : 275). پرخاشگری خصمانه شامل دو حالت پرخاشگری آشکار وپرخاشگری رابطه ای می باشد.در پرخاشگری آشکار کودک به دیگران صدمه بدنی وارد می کند یااو را به چنین صدمه ای تهدید می کند . مثلا کتک زدن ، لگد زدن یا تهدید کردن یک همسال به کتک زدن. اما در پرخاشگری رابطه ای به صورت محرومیت اجتماعی و شایعه پراکنی رخ می دهد و به رابطه همسالان آسیب می رساند(یعقوبی و همکاران،1390). پرخاشگری رابطه ای که شامل دو نوع مستقیم و غیر مستقیم می شود در مورد کودکانی به کار می رود که به طور عمد سایر کودکان را از گروه طرد و منزوی می کنند. برخی از محققان این نوع رفتار را پرخاشگری اجتماعی و مستقل از پرخاشگری آشکار تعریف کرده اند(واحدی و همکاران، 1387). 2-3-2- عوامل موثر بر پرخاشگری کودکان و نوجوانان: بامطالعه وبررسی نظریات مختلف در حوزه پرخاشگری و خشونت به طور کلی و پرخاشگری کودکان و نوجوانان به طور خاص، موارد ذیل را به عنوان مهمترین عوامل موثر بر پرخاشگری شناسایی و معرفی می نماییم: 1-خانواده: یکی از عوامل موثر و اساسی در رفتار افراد می باشد. کودک از بدو تولد خصوصیاتی رااز والدین خود به ارث می برد و زمینه های رشد وی را فراهم می کند. نفوذ والدین در کودکان تنها جنبه ارثی ووراثتی ندارد بلکه در آشنایی کودک با زندگی اجتماعی و فرهنگ پذیری وی خانواده و والدین نقش اساسی دارند. ساختار و شکل خانواده ، نحوه ارتباط اعضاءهرخانواده با یکدیگر و جامعه ای که خانواده درآن زندگی می کنددر بیشتر موارد همسانی نداردلذا رفتار و تاثیر خانواده ها در افراد متفاوت است(مجتهدزاده و نیسی، 1388: 8). رفتار متضاد پدر و مادر، جدایی والدین از هم، غیبت طولانی مدت یکی از والدین، وجود جو نامساعد در خانواده پرخاشگر بودن پدر یا مادر یا هردو، تبعیض و بی عدالتی در مورد کودکان و نوجوانان، تحقیر کودکان و نوجوانان و احساس ناامنی، دخالت بیش از حد در کار آنها و رفتار تهدید آمیز از علل روانی اجتماعی مهم در پرخاشگری نوجوانان محسوب می شود(گلچین، 1381) 2-جنسیت: تفاوت در پرخاشگری میان دو جنس از دو- سه سالگی مشهود است. در مهدکودک پرخاشگری کلامی و بدنی در پسرها بیشتر از دختران است و معمولا پسرها بیشتر در صدد تلافی برمی آیند.و این تفاوت در پرخاشگری پسران و دخترها در همه فرهنگها و طبقات اجتماعی دیده می شود(یعقوبی و همکاران، 1389: 99). گلچین (1381) در تحقیقی نشان دادکه در دختران به طور ذاتی نسبت به پسران از پرخاشگری کمتری برخوردارند ودر حالی که پسران بیشتر از پرخاشگری فیزیکی استفاده می کنند، دختران پرخاشگری کلامی از خود نمایش می دهند.ودلیل آن این است که دختران در مواجهه با مشکلات بیشتربه صورت درونی یعنی افسردگی واظطراب پاسخ می دهند. همچنین پسران درصورتی که مورد تهاجم و حمله قرار بگیرند سریعتر دست به تلافی میزنندوبا شدت بیشتری پاسخ می دهند. علاوه بر آن دختران نسبت به پسران گرایش کمتری به تقلید رفتارهای پرخاشگرانه دارندمگر آنکه به دلیل چنین رفتار هایی از سوی دیگران تقویت شوند و البته در اجتماع ما کمتر به خاطر پرخاشگری دختران راتشویق وتقویت می کنند (سلحشور، 1378). 3-سن: معمولا هرچه کودکان بزرگتر می شوند کم تر دست به رفتارهای پرخاشگرانه می زنند، زیرا می توانند با بیان کلامی به خواسته های خود دست یابند .البته چنانچه کودکان درسنین مدرسه رفتارهای پرخاشگرانه ازخود نشان دهندغالبا این نوع رفتار ازنوع خصمانه آن خواهد بود.به عبارت دیگر برای رسیدن به خواسته ها و تمایلات خود با قصد و برنامه قبلی عمل می کنندوبیشتر به پرخاشگریهای کلامی مثل انتقاد ،تمسخر،یاوه گویی وفحاشی ویامخالفت های کلامی می پردازند (سلحشور، 1378). 4-رسانه ها: یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در بروز رفتارهای پرخاشگرانه محسوب می شود. از دیدگاه ارونسون (1387) رسانه ها و بخصوص تلویزیون نقش اساسی در اجتماعی کردن کودکان ایفاء می کنند. هرچه افراد در کودکی خشونت بیشتری رادر تلویزیون تماشا کنند بعدها در دوره نوجوانی و بزرگسالی خشونت و پرخاشگری بیشتری از خود نشان خواهند داد. کودکان حتی اگر مستعد پرخاشگری هم نباشند اگر برای مدت طولانی درمعرض نمایش پیوسته فیلم های خشن قراربگیرند پرخاشگرتر می شوند. خشونت در برنامه های تلویزیونی مانند یک الگوی رفتاری عمل می کندکه به تماشاگران می آموزد چگونه پرخاشگری خود را به سمت دیگران بروز دهند. همچنین برنامه های خشن می توانند باعث ظهور افکار و احساسات پرخاشگرانه شوند. خشونت های مکرر تلویزیونی ممکن است حساسیت بیننده را نسبت به خشونت از بین ببرند و رفتارهای پرخاشگرانه را طبیعی و قابل قبول جلوه دهند(صفاری نیا، 1389). بطور کلی قرار گرفتن درمعرض خشونت تلویزیونی به صورت طولانی مدت به نتایج زیر می انجامد: الف) سبک های رفتار پرخاشگرانه را افزایش می دهد. ب) محدودیت های اعمال چنین رفتاری را کاهش می دهد. ج) عواطف و احساسات بینندگان چنین برنامه هایی را در قبال خشونت خنثی می کند. د) تصویری از واقعیت اجتماعی درذهن بینندگان این برنامه ها شکل می گیرد که مبنای بسیاری از کنش های آنان قرار می گیرد(قاسمی و همکاران، 1389) 5-بازیهای ویدیویی و رایانه ای: پرخاشگری و خشونت از جمله موضوعات اساسی مطرح شده در بازیهای ویدیویی و رایانه ای به شمار می آید. بررسی مفاهیم پرخاشگرانه در این گونه بازیها حاوی نوعی از عادی سازی پدیده خشونت و پرخاشگری در جریان بازیهاست. جنگ ستارگان، انهدام سیاره ها، سفینه های فضایی و ربوت ها و مانند آن از موضوعات عادی و پیش پا افتاده این بازیهای رایانه ای محسوب می شود. و از همه بدتر اینکه در برخی از این بازیها کاربران کودک و نوجوان نقش جنایتکاران خیالی را ایفاء می کنند و با حمله به عابران و رهگذران با کشتن آنها امتیاز کسب می کنند. و یا مثلا با ماشین ربایی از مردم در خیابان و دزدیدن مواد مخدر از قاچاق فروشان امتیاز کسب می کند و یا برای قتل عام عابران جایزه می گیرد و صدای شکستن استخوان های آنها به جلوه های واقع گرای بازی اضافه می کند(منطقی، 1387). در برخی از نسخه های اینگونه بازیها مثل بازی محکوم به فنا در آغاز برنامه اینگونه خاطرنشان می سازد که فقط خاطرتان باشد درب اتاقتان را در جریان بازی قفل نکنید تا در صورت لزوم راه فراری داشته باشید. و در شرح بازی قاتل بیان می شود که اول چند قرص آرام بخش دم دستتان بگذارید و بعد بازی را شروع کنید(منطقی، 1387).با توجه به اینکه انجام این بازیها فعالیتی تعاملی است و در نتیجه فرد را بیشتر درگیر می کند، تاثیر آنها حتی از تلویزیون هم بیشتر است(گانتر،1388). از دیدگاه منطقی (1387) مهمترین تبعات بازیهای رایانه ای عبارتند از: وجود تخیلات پرخاشگرانه، عادی شدن پرخاشگری، الگوبرداری از قهرمانان پرخاشگر، پرخاشگری به عنوان راه حل مسائل و مشکلات افراد،افزایش پرخاشگری عملی در کودکان و نوجوانان و افزایش قتل و بزهکاری در نوجوانان، حساسیت زدایی نسبت به خشونت و پرخاشگری و در نتیجه یافتن شخصیتی خشن و ستیزه جو و........ 6-سلیقه کودکان به عنوان عامل موثر پرخاشگری: گاهی کودکان با انتخاب های خود موجب تقویت رفتارهای پرخاشگرانه می شوند. مثلا انجام ورزش های رزمی، دیدن فیلم های پرتحرک و خشونت آمیز و انجام بازیهای رقابتی و ... که باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه در آنها می شود. در حالی که شرکت در گروههای موسیقی، نقاشی ، انجام فعالیت های فرهنگی و بازیهای جمعی و مانند آن می تواند روحیه آرامش را در کودکان تقویت کند. یکی دیگر از عوامل رشد و تقویت پرخاشگری انتخاب دوست است برخی از همسالان می توانند الگوی رفتاری نامناسبی برای دیگرهمسالان باشند (سلحشور، 1378). 2-3-3- راهکارهایی جهت کاهش پرخاشگری: 1-آموزش مدیریت خشم: از دیدگاه درتاج(1388) آموزش مهارت های کنترل خشم و پرخاشگری که طی آن راه های درست ومناسب بروز ومدیریت هیجانات ارائه میشودمی تواند درکاهش رفتار پرخاشگرانه موثر باشد . با استفاده از خودآرام سازی و خودگویی های مثبت و خویشتن داری، می توان احساس خود کارامدی و مهارت های اجتماعی را افزایش داد .رئوس محتوا و برنامه های آموزشی مدیریت خشم طی 8 جلسه به شرح زیر آموزش داده می شود: - معرفی برنامه و بیان انتظارات و مقررات - تعریف و تشریح مفهوم خشم و پرخاشگری - بیان علائم جسمانی خشم و راهها تشخیص زودهنگام آن - توضیح شیوه آرام سازی خویشتن - توضیح چگونگی تغییر خودگویی های منفی - آموزش شیوه ابراز خشم به صورت سازگارانه - آموزش روش حل مساله - ارزیابی برنامه و پاسخگویی به سوالات 2-تنبیه: اگر تنبیه خردمندانه و در زمینه رابطه ای گرم وپرمحبت انجام بگیرد می تواند موثر باشد. عامل مهم دیگر در اثربخشی تنبیه شدت یا محدودیت آن است . تنبیه شدید یا مقید کننده می تواند بی اندازه ناکام کننده باشدو از آنجا که ناکامی یکی از علل اصلی پرخاشگری است، عاقلانه است که از استعمال فنون ناکام کننده در کوشش جهت تقلیل پرخاشگری احتراز شود. 3-پاداش به نمونه های دیگر رفتار : پاداش دادن به رفتارهای غیرپرخاشگرانه کودک و نوجوان، چرا که برخی معتقدند کودکان شاید برای جلب توجه به رفتار پرخاشگرانه دست زنند و برای آنها تنبیه برنادیده انگاشته شدن رجحان دارد درنتیجه رفتار پرخاشگرانه برای آنها پاداش دارد که با دادن پاداش به رفتارهای غیر پرخاشگرانه این ذهنیت را پاک می کنیم. 4-ایجاد هم حسی نسبت به دیگران: وارد آوردن درد و رنج عمومی به دیگران برای اغلب مردم مشکل است مگر اینکه بتوانند راهی برای انسانیت زدایی از قربانی بیابند. از طریق خصوصیت هم حسی ارتکاب پرخاشگری مشکل تر می شود. چراکه یک همبستگی منفی بین هم حسی و پرخاشگری در کودکان وجود دارد و هرچه این توانایی افزایش یابد از میزان پرخاشگری کاسته می شود(محسنی تبریزی، 1383). 5- آموزش مهارت های اجتماعی: برخی از رفتارهای منفی همچون پرخاشگری از نبود مهارت هایی ناشی می شود که برای گفتمان شایسته وموثر باهمسالان مورد نیاز است.از مهمترین راهکارهای کاهش پرخاشگری در بین کودکان ونوجوانان تقویت مهارت های اجتماعی می باشد.برخی از این مهارت ها به شرح زیر است: الف) آموزش مهارت ابراز وجود: روشی که در آن رفتارهای مناسب اجتماعی برای ابراز و بیان احساسات، نگرش ها و آرزوها، نقطه نظرات و علایق به افراد آموخته می شود تا بتوانند به راحتی و بدون ترس و نگرانی باورها، احساسات و علائق خود را ابراز کنند. آموزش ابراز وجود یک روش چند محتوایی است که دربرگیرنده راهنمایی،ایفای نقش، بازخورد ، مدل سازی، تمرین و مرور رفتارهای آموخته شده می باشد. تحقیقات انجام شده کارایی آن رادرکاهش اضطراب ، پرخاشگری وافزایش عملکرد تحصیلی نشان داده است(عاشوری و همکاران ، 1387). ب) آموزش مهارت حل مساله (کفایت اجتماعی): یکی از مهمترین مهارت هایی که قادر است بالندگی و بهداشت روانی کودکان ونوجوانان رادرمواجهه بامشکلات آینده حفظ و تقویت نمایدمهارت حل مساله به معنای اعم وحل مساله اجتماعی به طور اخص است. به طوری که افراد ناتوان از حل این مسائل و مشکلات ممکن است با اقدام به راه حل های ناموثر مانند استفاده از مواد مخدر برای آرامش، استفاده ازسیگار برای جلب توجه و ترک تحصیل به علت ناتوانی در برطرف کردن مشکلات تحصیلی نه تنها مشکل را بزرگتر و پیچیده تر سازند بلکه حتی درمعرض خطر مرگ قرار گیرند.در این راستا تقویت حل مساله یکی از راههای مقابله با مشکلات زندگی می باشد (واحدی و فتحی آذر،1385).درواقع آموزش حل مساله فرایندی برای یافتن پاسخ ها ارائه می دهد و در نتیجه در تغییر رفتارکودک موثر بوده و درک وی را از کارایی خویش افزایش می دهد(بهرامی، 1389). ج) هوش هیجانی: در شکل گیری ، گسترش و ادامه تعاملات انسانی موثر نقش مهمی دارد و عموما یکی از عوامل اساسی هوش هیجانی این است که فرد راهبردهای ارتباطی را چگونه و در چه زمانی و به چه شکل مورد استفاده قرار دهد. هوش هیجانی مجموعه ای از قابلیت های غیر شناختی است که توانایی فرد را در سازگاری با مقتضیات محیطی و فشارهای حاصله افزایش می دهد. هوش هیجانی به عنوان گونه ای توانایی عبارت است از ظرفیت درک، ابراز، فهم، کاربرد و مدیریت (مهار) هیجانات در خود و دیگران(افتخار صعادی و همکاران، 1389). در نتیجه آموزش و بکارگیری هوش هیجانی نقش موثری می تواند در کاهش پرخاشگری کودکان و نوجوانان داشته باشد. د) قصه گویی: به طورکلی کودکان و نوجوانان علاقه ای به شرکت در جلسات درمانی ندارند اما قصه را دوست دارند و از آن لذت می برند. بخصوص پسران که به نظر می رسد به قصه اعتماد می کنند. پسران چون در عرصه هیجانی احساس بی کفایتی می کنند، به قصه ها نیاز دارند تا به آنها زبانی درونی- انعکاسی برای تجربیات احساسی ببخشند.از سوی دیگر چون کودکان پرخاشگر در فهم بیان همدلی نقص هایی دارند و به دفاعی بودن متمایلند و بعلاوه نسبت به تغییر و درمان مقاوم هستند، قصه گویی می تواند در کاهش پرخاشگری انها مفید باشدو به آنها بیاموزد که چگونه رفتار خودرا تغییر دهند (نصیرزاده و روشن، 1389). 6-موسیقی: یکی از ابزارهایی که می تواند به طور مستقیم در سطح عاطفه، احساس و تصویرسازیهای ذهنی و به طور غیر مستقیم بر روی شناخت فرد تاثیرگذار باشد. رفتار آشفته نتیجه عدم هارمونی در فرد است و موسیقی می تواند در برگرداندن این هارمونی و نظم و در نتیجه سلامتی فرد موثر باشد. موسیقی درمانی در واقع به کار بردن موسیقی به عنوان ابزاری برای فراهم کردن تغییرات مثبت در رفتار است. هدف موسیقی کمک به افراد برای رسیدن به توانایی های بالقوه آنها، ترمیم، تثبیت و بهبود سلامت جسمی و اجتماعی و هیجانی شان است. موسیقی به دلیل جذابیت و انگیزش ذاتی که دارد فضای امن و مناسبی برای ارتباط اجتماعی فراهم می کند، به همین خاطر از میزان بی تفاوتی اجتماعی،گوشه گیری،عدم لذت،خشونت وپرخاشگری می کاهد (سلطانی و همکاران، 1389). البته لازم به ذکر است که تحقیق حاضر به صورت نظری و کتابخانه ای بوده و با توجه به پیچیدگی مساله مورد نظر و تفاوتهای فرهنگی و اجتماعی که در جوامع مختلف وجود دارد هرگونه اقدام عملی جهت کنترل و مقابله با پرخاشگری کودکان و نوجوانان نیازمند بررسی های دقیق و کارشناسی به صورت بومی،فرهنگی ،اعتقادی و با توجه به شرایط زمانی مکانی خاصی که در آن پرخاشگری روی می دهد، می باشد. 2-3-4- مبانی نظری پرخاشگری الف)تئوری رفتار غریزی فروید: کهن ترین و شناخته شده ترین تبیین در مورد پرخاشگری، که معطوف به این نگرش است که انسان به دلیل طبیعت زیستی اش تا حدودی برای ارتکاب پرخاشگری و خشونت برنامه ریزی شده است. و تنها راه کنترل این سائق فطری تنبیه است(محسنی، تبریزی و رحمتی، 1381). از منظر این تئوری رفتار پرخاشگرانه نتیجه یک انگیزه عمده درونی به سوی عمل است و نه عکس العمل در برابر شرایط طبیعی و تنها یک محرک طبیعی این عمل را آزاد می کند.کسانی که در چارچوب تئوری رفتار غریزی فعالیت می کنند بعضا معتقدند که پرخاشگری کودکان و نوجوانان می تواند مفید باشد. ب)نظریه ناکامی – پرخاشگری: پرخاشگری می تواند معلول هر موقعیت ناخوشایند یا ملال انگیز از قبیل درد، دلتنگی و غیره باشد. مهمترین عامل در ایجاد پرخاشگری از میان همه موقعیت های ملال انگیز ناکامی است. اگر فرد در نیل به هدف خود با شکست مواجه شود ناکامی حاصل احتمال پاسخ پرخاشگرانه او را افزایش می دهد(محسنی تبریزی، 1383: 131). در تفسیر و توضیح این نظریه می توان گفت که اگر کودکان و نوجوانان در رسیدن به اهداف خود با شکست مواجه شوند یا خواسته های آنها برآورده نشود احساس ناکامی می کنند و این احساس با پرخاشگری نمایش داده می شود. ج)نظریه یادگیری اجتماعی: بر اساس این نظریه همان گونه که کودکان مهارت های شناختی واجتماعی را از طریق مشاهده عملکرد اطرافیان می آموزند،با تماشای اعمال پرخاشگرانه وخشونت آمیز یاد می گیرندکه پرخاشگرانه رفتارکنند(حسینی انجدانی،1387). آلبرت بندورا نظریه پرداز اصلی این دیدگاه معتقد است از آنجا که بخش اعظم یادگیری مردم از طریق مشاهده درمحیط پیرامونشان صورت می گیرد می توان نتیجه گرفت که فرایندهای مشابهی مانند رسانه های گروهی نیزهمین تاثیر رابر مخاطبان دارند.مطالعات نشان داده که کودکان و نوجوانان آنچه راکه از صفحه تلویزیون می بینند تقلید می کنند یا به ذخیره رفتاری خویش می افزایند. شاخه دیگری از این نظریه به نقش فرایندهای شناختی توجه می کند . اگر رفتارهای خشونت آمیز نشان داده شده از تلویزیون موفقیت به دنبال داشته باشد به کارگیری آن در زندگی واقعی نیز می تواند موفقیت به دنبال داشته باشد درنتیجه تماشای زیاد تلویزیون قالب بندی نگرش هاو رفتار کودکان را در پی دارد(جوادی و همکاران، 1387). با توجه به دیدگاههای مطرح شده درنظریه یادگیری اجتماعی کودکان و نوجوانانی که در معرض تماشای برنامه های پرخاشگرانه و خشونت آمیز تلویزیونی و ماهواره ای و یا حتی بازیهای ویدیویی هستند نسبت به سایرکودک ونوجوانان از میزان بالاتری از پرخاشگری برخوردارند. د)دیدگاه شناختی: بر طبق این دیدگاه فرایندهایی مانند ادراک های فرد از رویدادها، تعبیرها و استنباطهای فرد از عوامل اصلی به وجود آورنده هرگونه رفتار از جمله رفتار پرخاشگرانه است. طبق این تئوری کودکان پرخاشگر رفتار دیگران را به عنوان نشانه پرخاشگری تعبیر می کنند و بر اساس این گونه نحوه پردازش اطلاعات عمل می کنند. الگوی برانگیختگی خشم از الگوی شش مرحله ای پردازش اطلاعات اجتماعی متاثر شده است. در مرحله اول کودکان جزئیات رویداد محیطی را رمز گردانی می کنند. در مرحله دوم تفسیر مرتبط با موقعیت را تولید می کنند و در مرحله سوم یک هدف اجتماعی را شکل می دهند که بر پاسخ آنها نسبت به موقعیت تاثیر می گذارد. مرحله چهارم تولید ذهنی گروهی از پاسخ های رفتاری (راهبردها) مرحله پنجم ارزیابی کیفیت هر پاسخ (ارزیابی راهبردها) را شامل می شود و مرحله آخر انجام دادن پاسخ انتخاب شده است (حاجتی و همکاران، 1387). در مرحله ارزیابی کودکان پاسخ های رفتاری ممکن را برای یک موقعیت اجتماعی خاص بر اساس چندین ملاک ارزیابی می کنند مانند نتایج احتمالی برای هر پاسخ و درجه اطمینانی که آنها درباره توانایی اجرای هر پاسخ دارند. نتایج این ارزیابی تصمیم گیری درباره پاسخ است، به شیوه ای که کودک یک پاسخ را برای تصویب برمی گزیند. نتایج تحقیقات و بررسی ها درمرحله تصمیم گیری درباره پاسخ نشان میدهد که کودکان پرخاشگر اعمال پرخاشگرانه را به شیوه ای ارزیابی می کنند که رفتار پرخاشگرانه مورد انتظار آنها را تصویب می کند که به طور نسبی نتایج مثبتی را در پی دارد و هم چنین سبب می شود تابیش از همسالان غیر پرخاشگر خود احساس اعتماد و اطمینان به توانایی خود در شکل دادن به رفتار های پرخاشگرانه پیدا کنند.بنابراین برای کودکانی که این الگوی پردازش اطلاعات اجتماعی را ابراز کنند پرخاشگری ممکن است برای بدست آوردن اهداف مورد نظر عملکردی مداوم باشد (حاجتی و همکاران،1387). ی)نظریه پرخاشگری- پرخاشگری: بدرفتاری و اهانت کلامی دیگران اغلب عامل عمده ای در آشکار ساختن اعمال پرخاشگرانه درطرف مقابل است (معتمدین و عبادی، 1386). طبق این دیدگاه کودکان و نوجوانانی که در معرض خشونت وپرخاشگری دیگران شامل اعضای خانواده، همکلاسی هاودوستان یا سایر افراد قرار می گیرند با بوجود آمدن حس انتقامجویی در آنها به صورت رفتار پرخاشگرانه واکنش نشان می دهند. 2-4- مرور تحقيقات انجام شده الف) تحقیقات داخلی جمعه نيا (1387) رابطة سلامت اجتماعي با سبك هاي هويت يابي نوجوانان نتیجه بين سلامت اجتماعي و سبك هاي هويت يابي ارتباط معني داري وجود دارد . حسيني (1387) ميزان سلامت اجتماعي دانشجويان و عوامل موثر بر آن.نتیجه بين ميزان مهارتهاي ارتباطي ،باورهاي مذهبي و ميزان پايگاه اقتصادي –اجتماعي باسلامت اجتماعي رابطه معني داري وجود دارد. فارسي نژاد ( 1383 ) رابطة سبك هاي هويتي با سلامت اجتماعي.نتیجه كساني كه از تعهد هويتي بالايي برخوردار بودند، سلامت اجتماعي بيشتري داشتند. نتايج يافته هاي رفيع پور در سال 1378 نشان مي دهد پايبندي هاي مذهبي، بيشترين تأثير رابر اعتماد اجتماعي به مسئولان و احتمال افزايش سلامت اجتماعي دارد. بهارلو،(1392)اثربخش آموزش رویکردشناختی – رفتاری عزت نفس بر پرخاشگری نوجوانان پسر شهر کرد.نتیجه آموزش شناختی-رفتاری عزت نفس به طور معنی داری موجب کاهش پرخاشگری نوجوانان می شود. جويباري و ثناگو(1384)پرخاشگري نوجوانان. نتیجه تامين سلامت خانواده ها مي تواند عامل زيربنايي در سلامت نوجوانان باشد. و آموزش شيوه هاي مقابله باپرخاشگري و خشونت به نوجوانان مي تواند راهگشا باشد. نورالهي،(1386) مقايسه پرخاشگري در بين نوجوانان خانواده هاي مذهبي و غير مذهبي شهرستان ابهر نتیجه بين مذهب و پرخاشگري رابطه معني داري وجود دارد . ب)تحقیقات خارجی: پاول( 2007) رابطه بین سلامت اجتماعي معنوي و كيفيت زندگي در افراد مبتلا به سرطان. نتیجه سلامت معنوي عامل تاثير گذار بركيفيت زندگي اين افراد بوده وسلامت اجتماعي پس از سلامت رواني دررتبه دوم قرار داشت. شيلدز و پيرس (1997)در پژوهشی که بر روی پرخاشگری نوجوانان پسر انجام داد.نتیجه مهمترين عاملي که پرخاشگري و رفتارهاي خشونت آميز را تحت تاثير قرار مي داد روابط همسالان و مشاجره هاي خانوادگي بوده است. مك آرتور( 1995) بررسي اپيدميولوژيك سلامت اجتماعي درامریکا.نتیجه اكثريت افراد بزرگسال در ايالات متحده سلامت اجتماعي سطح متوسط تابالا دارند.نسبت قابل توجهي ازجمعيت ، سلامت اجتماعي پاييني دارند كه به تعبير مك آرتورآن را مي توان نوعي ناسالمي اجتماعي تعبير نمود. 2-5- فرضيه هاي تحقيق: 1-بین صداقت و پایبندی به پیمان وپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد. 2- بین صداقت و پایبندی به معنویت دینی باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد. 3- بین صداقت و پایبندی به رعایت حقوق وبرادری باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد. 4- بین صداقت و پایبندی به ادب وعفت باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد. 5- بین صداقت و پایبندی به مشارکت و همبستگی باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد. 6- بین سلامت اجتماعی مبتنی برآموزه های اسلامی وپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد. 7. از روی مؤلفه های سلامت اجتماعی می‏توان پرخاشگری نوجوانان را پیش بینی نمود. منابع و مأخذ اثني عشري ، مريم ( 1378 ) بررسي رابطه الگوهاي خانواده و باورهاي مذهبي با وضعيت هويت در نوجوانان شهر اصفهان ، پايان نامه كارشناسي ارشد ، دانشگاه فردوسي مشهد. احمدي راد – مصطفي – مذهب و باورهاي مذهبي – انتشارات بهار- سال 1379 – تهران افروز، زبيده( 1388 ). بررسي عوامل موثر بر سازگاري اجتماعي سالمندان با تاكيد بر شبكه اجتماعي، پايان نامه كارشناسي ارشد مددكاري اجتماعي، دانشگاه علامه طباطبايي. آرماني – بهزاد – مذهب و ريشه هاي آن – انتشارات نور – سال 1380 – تهران برك ، لوراي اي ( 1382 ) روانشناسي رشد ، ترجمه يحيي سيد محمدي ، تهران ، نشرارسباران. بورديو، پير. ( 1384 ). شكلهاي سرمايه. چاپ شده در كيان تاجبخش. سرمايه هاي اجتماعي:اعتماد، دموكراسي و توسعه. ترجمه افشين خاكباز؛ حسن پويان. تهران: نشر شيرازه. بهزاد، داود. ( 1381 ). سرمايه اجتماعي بستري براي ارتقاي سلامت روان. تهران: فصلنامه رفاه اجتماعي. شماره 6 بيرو ،آلن ،فرهنگ علوم اجتماعي ، ترجمه باقر ساروخاني ، تهران 1370 پاتنام، روبرت. ( 1380 ). دموكراسي و سنت هاي مدني. ترجمه محمد تقي دلفروز. تهران: نشر روزنامه سلام. پارك ، جي . اي و پارك . ك . درسنامه پزشكي پيشگيري و اجتماعي ( كليات خدمات بهداشتي) ، جلد دوم ، ترجمه دكتر حسين شجاعي تهراني و دكتر حسين ملك افضلي ، چاپ 31 – سوم ، انتشارات دانشگاه علوم پزشكي گيلان ( 1375 ) ، صص 37 تبار درزي ، هادي عبدالله ، 1386 ؛ بررسي ارتباط سلامت اجتماعي و متغيرهاي دموگرافيك اجتماعي دانشجويان دانشگاه علوم بهزيستي و توان بخشي ، پايان نامه كارشناسي ارشد،دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي. تشكر، زهرا؛ معيني، محمد رضا. ( 1381 ). نگاهي به سرمايه اجتماعي و توسعه. فصلنامه رفاه اجتماعي. شماره 4 سال اول. تهرا : ن دانشگاه علوم بهزيستي. توسلي، غلامعباس؛ موسوي، مرضيه. ( 1384 ). مفهوم سرمايه در نظريات كلاسيك و جديد باتأكيد بر نظريه هاي سرمايه اجتماعي. تهران: نامه علوم اجتماعي. دانشكده علوم اجتماعي.1- دانشگاه تهران. شماره 26 . ص 32 جد باباي اصفهاني، زينب( 1385 ). نقش شبكه هاي فردي در شكل گيري گرايش ديني دانشجويان، پايان نامه كارشناسي ارشد پژوهشگري، دانشگاه الزهرا. جوشن لو ، محسن ؛ نصرت آبادي ، مسعود ؛ رستمي ، رضا ؛ بررسي ساختار عاملي مقياس بهزيستي جامع ؛ فصلنامه روانشناسان ايراني ، سال سوم / شماره 9 / پاييز 1385 جويباري لیلا، ثناگو اکرم. نوجواني دوره پرخاشگري: تجارب نوجوانان پسر 14-16 ساله، مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی بویه گرگان، دوره سوم، شماره یک، بهار و تابستان 1384.ص 1 الی 13 چلبي، مسعود( 1375 ). تحليل شبكه در جامعه شناسي، فصلنامه علوم اجتماعي دانشگاه علامه حاتمی،پریسا(1389) بررسی عوامل موثر بر سلامت اجتماعی حيدري، سعيده و ديگران( 1387 ). ارتباط حمايت اجتماعي درك شده و اندازه شبكه اجتماعي با ابعاد كيفيت زندگي بيماران مبتلا به سرطان. فصلنامه علمي پژوهشي فيض، شماره2 تابستان 1387 خيراله پور ، اكبر ، 1383 ، بررسي عوامل اجتماعي موثر بر سلامت رواني با تاكيد بر سرمايه پايان نامه كارشناسي ارشد « مطالعه موردي دانشجويان دانشگاه شهيد بهشتي » اجتماعي دانشكده ادبيات و علوم انساني. دانشجو يان با تأکيد بر شبکه های اجتماعی، پايان نامه كارشناسي ارشد رشته مددكاري اجتماعي ريتزر، جورج. ( 1374 ). نظريه جامعه شناسي در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثي. تهران: زاهدي اصل ، محمد ؛ امنيت انساني زير ساخت سلامت اجتماعي ؛ نشريه نيكي سجادي ، حميرا ؛ صدرالسادات ، سيد جلال ؛ شاخص هاي سلامت اجتماعي ؛ مجله سياسي -اقتصادي ، دوره 19 ، شماره 304 ، آذر و دي 1383 - صص 253 شولتز ، دوان – شولتز ، سيدني آلن ( 1998 ) نظريه هاي شخصيت ، ترجمه يحيي سيدمحمدي ، تهران ، موسسه نشر ويرايش ، 1379 صادقي ، محمود ، جايگاه دين در سلامت روان ، انتشارات طريق كمال ، 1378 صالحي هيكويي، مريم( 1384 ). بررسي رابطه بين سرمايه اجتماعي شبكه و اعتماد بين شخصي و جنسيت، پايان نامه كارشناسي ارشد پژوهشگري دانشگاه الزهرا. طباطبايي تهران. شماره 5 عاملي رضايي ، حسين ؛ اهميت و نقش مشاوره مددكاري اجتماعي در سلامت خانواده ؛خلاصه مقالات اولين كنگره سراسري خانواده و بهتر زيستن ، تهران ، دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي ، معاونت پژوهش ، 1373 ، ص 52 غضنفري ، احمد ( 1382 ) بررسي رابطه سبك هويت دانش آموزان با سلامت رواني آنان ،رساله دوره دكتري روانشناسي ، دانشگاه علامه طباطبايي. فارسي نژاد ، معصومه ، بررسي رابطه سبك هاي هويت با سلامت اجتماعي و خودكارآمدي تحصيلي در دانش آموزان دختر و پسر پايه دوم دبيرستان هاي شهر تهران ، پايان نامه كارشناسي ارشد ، دانشكده روانشناسي دانشگاه تهران ( 1383) فوكوياما ، فرانسيس . ( 1379 ) ، پايان نظم ( ترجمه غلامعباس توسلي ) ، تهران ، انتشارات جامعه ايرانيان ، چاپ اول فيروزآبادي، سيد احمد. ( 1384 ). بررسي سرمايه اجتماعي و عوامل مؤثر بر شكل گيري آن در شهر تهران. استاد راهنما دكتر محمد جواد ناطق پور. تهران: دانشگاه تهران، دانشكده علوم اجتماعي. پايان نامه كارشناسي ارشد جامعه شناسي. قاسمي ، وحيد ؛ اسماعيلي ، رضا ؛ ربيعي ، كامران ( 1385 ) ، سطح بندي سرمايه اجتماعي در شهرستانهاي استان اصفهان ، فصلنامه علمي – پژوهشي رفاه اجتماعي ، سال ششم ، شماره 23تهران ، دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي قنبرزاده ماكو يي، پرو ز ي ( 1385 )، اع ا تيد و و ژ يگي ها و مسائل آن ، تهران: دانشگاه تهران،دانشكده علوم اجتماعي. پايان نامه كارشناسي ارشد. كرلينجر ، فرد آن – پدها زور ، الازارجي ( 1973 ) ، رگرسيون چند متغيري در پژوهش هاي رفتاري – ترجمه حسن سرايي ، تهران ، مركز نشر دانشگاهي ( 1366). كلمن، جيمز. ( 1377 ). بنيادهاي نظريه اجتماعي. ترجمه منوچهر صبوري. تهران: نشر ني. كنگرلو، مريم( 1387 ). بررسي ميزان سلامت اجتماعي دانشجويان شاهد و غير شاهد دانشگاه علامه طباطبايي. پايان نامه كارشناسي ارشد مددكاري اجتماعي. گرمارودي ، غلامرضا ؛ وحداني نيا ، مريم سادات ؛ سلامت اجتماعي ؛ بررسي ميزان مهارت هاي اجتماعي دانش آموزان ، فصلنامه پايش / سال پنجم / شماره دوم / بهار 1385 گولد ، ل . كولب ، دايره المعارف علوم اجتماعي ، ترجمه محمد جواد زاهدي مازندراني ،چاپ اول ، انتشارات مازيار ، 1376 لارنس ، ا- جان ، اليور ، بي ( 2001 ) ، شخصيت ؛ نظريه و پژوهش ، ترجمه محمد جعفر جوادي و پروين كديور ، تهران ، انتشارات آييژ ( 1381) لنگری ،رضا(1378)مفایسه میزان پرخاشگری دانش آموزان پسر مهاجر و غیر مهاجرسال اول متوسطه شهرستان بجنورددر سال تحصیلی1377-1378پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشکده علوم تربیتی،دانشگاه تربیت معلم مجموعه خلاصه مقالات اولين سمينار بهداشت روان دانشجويان ، اسفند 1380 ، دانشگاه تهران محمد ضيايي بيگي، زهره( 1386 ). بررسي ويژگي هاي شبكه اجتماعي دانشجويان . پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه بابلسر. محمدي اصل ، عباس ؛ سلامت اجتماعي در ايران ؛ نشريه گزارش ، شماره 145 ، فروردين1382 منصور – محمود – روان شناسي شخصيت – انتشارات ارجمند – سال 1381 – تهران موسوي ، ميرطاهر ، مشاركت اجتماعي يكي از مولفه هاي سرمايه اجتماعي ،فصلنامه علمي پژوهشي رفاه اجتماعي ، سال ششم ، شماره 23 نوري زاد – موسي – پرخاشگري و راه هاي درمان – انتشارات باران – سال 1379 – تهران Berzonsky , M . D ( 2003 ) , Identity style andf well-being : Dose commitment Matter ? Identity : An International Journal of Theory and Research . 3 ( 1 ) . 131 – 142 Berzonsky , M . D . (2004) . Identity style , parental Authority , and Identity commitment . Journal of youth and adolescence . 33 (3) . 213 – 220 Burke , Peter J . (1991) , Identity process and Social Stress . American Sociological Review . 56 . 830- 849 Country Progress Report on Social Determinants of Health & Equity , Aug , 2006 , Islamic Republic of Iran . Diener , E . , Suh , E . M . , Lucas , R . E . , and Smith , H . E . (1999). Subjecvtive Well – being : Three decades of progress . Psychological Bulletine . 125 . 276 – 302 Keyes , C . L . M , and Magyar – Moe , L . ( 2003 ) . The Measurement and Utility of Adult Subjective Well-Being . In Lopez , S . J . and Snyder , C . R . Positive Psychological Assessment : A Handbook of Models and Measures ( pp . 411 – 425) . Washington , DC : American Psychological Association . Keyes , C . L . M . & Ryff , C. D . ( 2003 ) . Somatization and Mental Health : A Comparative Study of the Indiom of Distress Hypothesis . Social Science and Medicine . 57 . 1833 – 1845 Keyes , C . M & Shapiro , A . ( 2004 ) , ‘ Social Well- being in the U.S : A Descriptive Epidemology ’ . In orvill Brim , Carol D . Ryff & Ronald C . Kessler ( Eds ) , Healthing Are you ? A national study of well-being of Midlife . univwesity of Chicago press . Keyes , C . M ( 1998 ) . Social well-being . social psychology Quarterly . 2 . 121 – 140 Keyes , C . M ( 2002 ) . The Mental Health Continuum : From languishing to flourishing in life . Journal of Health and Social Research . 43 . 207 – 222 Keyes , C . M ( 2005 ) . Mental Health and / or Mental Illness? Investigation Axioms of the Complete State Model of Health. Journal of Consulting and Clinical Psychology . 73 . 539 – 548 Keyes , C . M , & Ryff , C . D ( 2000 ) . Subjective change and mental health : a self – concept theory . Social psychology Quarterly . 63 . 264 – 279 Keyes , C . M , Shmotkin . D , & Ryff , D . D . ( 2002 ) optimizing well-being : The Empirical Encounter of Two Traditins . Journal of Personality and Social Psychology . 82 ( 6 ) , 1002 – 1022 Keyes , C.M . & Shapiro , A . ( 2004 ) . Social Well – bing in U.S : A descriptive epidemiology . In Orville Brim , Carol D .